De kerststal is een van de meest emblematische symbolen van de christelijke viering van de geboorte van Jezus Christus. Het roept het verhaal op van de geboorte zoals beschreven in de evangeliën, maar heeft ook een diepgaande spirituele en theologische betekenis. Door de verschillende elementen. De kribbe, de figuren en het decor, de wieg drukt essentiële waarheden van het christelijk geloof uit en nodigt gelovigen uit om na te denken over het mysterie van de Incarnatie. 

Oorsprong en geschiedenis van de kerststal

De evangelieverhalen over de oorsprong van de kerststal. 

De kerststal ontleent zijn inspiratie aan de bijbelse verslagen over de geboorte van Jezus, met name in het evangelie volgens Lucas:

"Zij (Maria) baarde haar eerstgeboren zoon, wikkelde hem in doeken en legde hem in een kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in het gastenverblijf." (Lucas 2:7)

Deze passage staat centraal in de voorstelling van de kribbe: Jezus, geboren in een stal en geplaatst in een kribbe, geeft uiting aan de nederigheid en eenvoud van zijn aankomst in de wereld.

De eerste levende kribbe van de heilige Franciscus van Assisi:

De traditie van de kribbe zoals wij die kennen gaat terug tot de 13e eeuw, toen de heilige Franciscus van Assisi in 1223 de eerste levende kribbe organiseerde in Greccio, Italië. Om het mysterie van Kerstmis toegankelijker te maken voor de gelovigen, maakte hij een kerststal met echte mensen en dieren. Dit initiatief markeerde het begin van een traditie die zich over het hele christendom verspreidde, in verschillende vormen: levende, gebeeldhouwde of miniatuur kerststallen.

De symbolische elementen van de kerststal

Elk element van de kerststal draagt een bepaalde betekenis met zich mee die ons begrip van het mysterie van de Geboorte verrijkt.

De kribbe en de stal: De kribbe, vaak in het midden van de kerststal, is een krachtig symbool .

Humor: Jezus, de Zoon van God, wordt geboren in een kribbe, een plaats die bedoeld is voor dieren, waaruit blijkt dat hij in alle eenvoud ter wereld kwam.

Spiritueel voedsel: Geplaatst in een kribbe wordt Jezus voorgesteld als spiritueel voedsel voor de mensheid, een beeld dat wordt versterkt door zijn rol in de Eucharistie.

De stal, vaak afgebeeld als een bescheiden, rustieke plek, symboliseert Jezus' afwijzing vanaf zijn geboorte, omdat er "geen plaats was in de herberg" (Lucas 2:7). Het herinnert ons eraan dat de Verlosser kwam voor hen die gemarginaliseerd en arm zijn.

De hoofdpersonen:

Maria: altijd dicht bij het kind, belichaamt Maria nederigheid, geloof en gehoorzaamheid aan God. Ze staat ook model voor moederschap en tederheid.

Jozef: Jozef is een figuur van bescherming en trouw en wordt vaak afgebeeld in een contemplatieve houding, terwijl hij het kind bewondert of over het gezin waakt.

Jezus: In het midden van de wieg wordt Jezus vaak afgebeeld als een stralende pasgeborene, waarmee zijn rol als "licht van de wereld" wordt benadrukt.

Engel en herder: De engelen, Gods boodschappers, symboliseren de hemelse aankondiging van de geboorte van de Verlosser. Ze zingen:

"Ere zij God in den hoge, en vrede op aarde voor het volk dat Hij liefheeft." (Lucas 2:14)

De herders, nederige en gemarginaliseerde figuren, zijn de eersten die dit goede nieuws ontvangen. Hun aanwezigheid herinnert hen eraan dat Jezus voor iedereen is gekomen, en in het bijzonder voor de kleinsten en armsten.

De Wijzen en de ster: De Wijzen, die de heidense volken vertegenwoordigen, symboliseren de universaliteit van de boodschap van Christus. Hun geschenken (goud, wierook en mirre) roepen respectievelijk zijn koninklijkheid, goddelijkheid en missie van lijden op. De ster van Bethlehem, die de Wijzen leidt, is een symbool van licht en hoop en kondigt de komst van de Verlosser aan.

De dieren, vaak een os en een ezel, worden niet genoemd in de evangeliën, maar hun aanwezigheid in de kribbe komt voort uit oude christelijke tradities, in het bijzonder uit een passage in het boek Jesaja:

"De os kent zijn eigenaar, en de ezel de kribbe van zijn meester." (Jesaja 1:3)

Ze symboliseren eenvoud en instinctieve herkenning van de goddelijkheid van Christus.

De wieg als visuele catechese

De wieg speelt een educatieve en spirituele rol, vooral in eeuwen waarin maar weinig mensen konden lezen. Het maakt het bijbelse verhaal toegankelijk door het mysterie van Kerstmis visueel te illustreren. De scènes in de kerststal nodigen de gelovigen uit om na te denken over de Menswording en over christelijke waarden:

Humiliteit: Geboorte in een stal leert het belang van eenvoud en onthechting van materiële bezittingen.

Hartelijkheid: De figuren van de magiërs en herders tonen de universaliteit van de goddelijke liefde.

Hoop: De ster van Bethlehem herinnert ons eraan dat Jezus kwam om licht en verlossing te brengen in de duisternis.

De evolutie van kerststallen in de christelijke traditie

Gesculptuurde en miniatuur kerststallen: in de loop der tijd heeft de kerststal zich in verschillende vormen ontwikkeld. In de 15e eeuw werden gebeeldhouwde kerststallen van hout of terracotta populair, vooral in Italië, de Provence en Duitsland. Elke regio voegde lokale culturele elementen toe, waardoor de kerststallen uniek werden.

Provençale kerststallen: in de Provence bevatten de kerststallen "santons", beeldjes die niet alleen bijbelse personages voorstellen, maar ook lokale bewoners, zoals de bakker, herder of molenaar. Deze kerststallen weerspiegelen het idee dat de geboorte van Jezus alle generaties en alle culturen aangaat.

Levende kerststallen: het naspelen van de kerststal met echte mensen en dieren blijft in veel landen een levende traditie. Ze bieden een meeslepende ervaring die de gelovigen dichter bij het mysterie van Kerstmis brengt.

De kerststal vandaag de dag: een tijdloos symbool

De kerststal blijft een universeel symbool van vrede, liefde en nederigheid. Of het nu in kerken, huizen of openbare ruimtes staat, het herinnert iedereen aan de ware betekenis van Kerstmis: de komst van God onder de mensen, in de meest bescheiden omstandigheden. In een wereld die vaak wordt gekenmerkt door rusteloosheid en consumentisme, nodigt de kerststal ons uit om terug te keren naar wat essentieel is: Christus verwelkomen in onze harten met eenvoud en vreugde.

De kerststal is veel meer dan een eenvoudige traditie en is een krachtige herinnering aan het mysterie van de Menswording en de fundamentele waarden van het christelijk geloof. Door zijn symbolen en personages nodigt het iedereen uit om te mediteren over de boodschap van Kerstmis: Gods liefde voor de mensheid, die tot uiting komt in de nederigheid van Jezus' geboorte.

Door stille contemplatie of door levende herschepping blijft de kerststal een bron van spirituele inspiratie en een oproep om de deugden van vrede, eenvoud en naastenliefde het hele jaar door te leven.